Najczęściej zadawane pytania nt. mediacji rodzinnych to :
Czym są mediacje rodzinne?
Mediacje są sposobem rozwiązywania konfliktów rodzinnych przy udziale bezstronnej osoby trzeciej - mediatora, która pomaga stronom w dobrowolnym osiąganiu przez nie wzajemnie akceptowalnego porozumienia w kwestiach spornych. Mediator rodzinny posiada wiedzę z zakresu funkcjonowania rodziny w sytuacji konfliktowej. Mediacje rodzinne są procesem ograniczonym w czasie, w którym nacisk położony jest na czas teraźniejszy i czas przyszły a nie na analizowanie przeszłości. Mediacje nie są formą psychoterapii ani też poradą psychologiczną, czy prawną. Mediacje są prostym, choć zaskakująco skutecznym procesem, jeśli strony wykażą zaangażowanie. Dyskusje prowadzone są w atmosferze prywatności, poufności i nie mają cech sformalizowanej, sztywnej procedury. Mediacje rodzinne sprawdzają się w praktyce, ponieważ strony mogą wzajemnie usłyszeć swoje troski, obawy, potrzeby, interesy, zaś mediator dba by w rozmowach koncentrować się na problemach, a nie na sobie nawzajem. W sytuacji separacji małżonków nadrzędnym celem mediacji jest pomoc w podjęciu decyzji dotyczących kwestii konfliktowych oraz wypracowaniu porozumienia, które może stać się podstawą ugody przedstawionej sądowi. Przed podpisaniem porozumienia, które ma być przedstawione w sądzie i mieć prawną formę ugody strony mogą skorzystać z konsultacji prawnych.
Kiedy najczęściej stosuje się mediacje rodzinne?
Mediacje rodzinne są szczególnie pomocne w sytuacji rozwodu, separacji oraz w sytuacji porozwodowej. Rozwód i separacja nigdy nie są łatwe i wiążą się z szeregiem problemów wymagających uporządkowania. Jest to szczególnie trudne, gdyż rozwiązywaniu problemów często towarzyszą bardzo silne emocje utrudniające bezpośrednie rozmowy. Najczęściej też występuje brak wiary w możliwości prowadzenia rzeczowych rozmów z małżonkiem (partnerem) poparty licznymi przykładami bezskutecznych prób z przeszłości. Tak rodzi się opór i niechęć, by rozmawiać. Pojawia się bezsilność i chęć, by oddać rozwiązywanie spraw spornych w ręce sądu. Takie jest z reguły tło przy rozpoczynaniu mediacji. W sytuacji separacji małżonków istnieje jednakże szereg spraw wymagających decyzji i wspólnych rozstrzygnięć. Przykładowo trzeba ustalić, kto będzie sprawował stałą opiekę nad dzieckiem, określić szczegółowo zasady kontaktów pomiędzy dzieckiem a tym z rodziców, który nie sprawuje na nim bezpośrednią i stałą opiekę, ustalić reguły finansowania i wysokość alimentów dla dziecka (małżonka), rozstrzygnąć sprawy wspólnych finansów i własności oraz podjąć wszystkie inne kwestie wymagające wspólnych rozwiązań. Z kolei, w sytuacji porozwodowej pojawia się również wiele problemów, które można spróbować rozwiązać przy pomocy mediacji. Jedne z nich mogą wynikać z faktu, że pomiędzy rodzicami nigdy nie zaszły rozmowy prowadzące do akceptowalnych dla obu stron rozwiązań w sprawach dzieci, zasad finansowania wydatków na dzieci, czy podziału mienia. Inne, ciągnące się miesiącami czy latami, spory mogą wynikać z postanowień sądowych nieuwzględniających, w przekonaniu którejś ze stron, szczególnego kontekstu życiowego, czy wręcz budzących sprzeciw któregoś z rodziców. Niesatysfakcjonujące postanowienia sądu mogą stać się przyczyną długotrwałych kłótni i sabotowania nieakceptowanych i narzuconych rozwiązań. Wówczas powstaje konieczność spotkania się z byłym partnerem w bezpośrednich rozmowach i podjęcia prób porozumienia się.
Na czym polega rola mediatora?
Zadaniem mediatora jest pomóc osobom uczestniczącym w konflikcie w takim prowadzeniu rozmowy, aby nie doprowadzać do eskalacji sporu. Mediator powstrzymuje działania zmierzające do wzajemnego obwiniania się stron, pomaga odnajdywać osobom biorącym udział w konflikcie możliwe obszary porozumienia. Mediator nie narzuca stronom żadnych rozwiązań, nie podejmuje decyzji, nie pełni roli sędziego ani też arbitra. Umożliwia uczestnikom mediacji podjęcie współpracy na rzecz zażegnania sytuacji spornej. Skuteczna mediacja kończy się zawarciem konkretnego porozumienia, dzięki czemu rosną nadzieje, że dzieci będą w stanie utrzymać związki z obojgiem rodziców, a rodzice będą zdolni do współpracy przy wypełnianiu funkcji rodzicielskich. Mediatorzy próbują pomóc rodzicom, aby podejmowali decyzje w bardziej racjonalny, a nie emocjonalny sposób. Mediacje mogą być szansą dla dziecka, aby nie dostało się w sam środek walki rodziców, oraz dla rozstających się małżonków na ustalenie akceptowalnych warunków rozstania, w tym finansowych. Mediator jest osobą neutralną posiadającą umiejętności kierowania konfliktem, ale nie ingerującą w sam przedmiot umów. To strony mają wypracować treść wzajemnego porozumienia i być odpowiedzialne za dotrzymanie zobowiązań. Do zadań mediatora należy: ułatwianie komunikacji, pomoc w uświadamianiu swoich praw każdej ze stron konfliktu, dostarczanie technik pomocnych podczas rozwiązywania sporu, sprawdzanie realności propozycji, inicjowanie i kierowanie negocjacjami.
Jakie konflikty rodzinne można rozwiązywać metodą mediacji?
Mediacje stosuje się w różnego rodzaju konfliktach separacyjnych, rozwodowych i porozwodowych dotyczących: ustalenia zasad opieki nad dziećmi, ustalenia szczegółowych zasad kontaktów dzieci z rodzicem, z którym nie mieszkają pod wspólnym dachem, ustalenia zasad kontaktów pomiędzy dziećmi i innymi członkami rodziny (na przykład podtrzymaniem kontaktów z dziadkami), uregulowania spraw alimentacyjnych oraz innych spraw finansowych, majątkowych. W drodze porozumień pomiędzy rodzicami może powstać szczegółowy plan opieki rodzicielskiej i zasad jej sprawowania po rozwodzie wraz z kalendarzem spotkań rodzica z dzieckiem, określeniem potrzeb dziecka i zasad ich finansowania. Część mediacji w sytuacji konfliktu rozwodowego rozpoczyna się od rozmowy na temat decyzji o podtrzymaniu lub rozwiązaniu związku małżeńskiego. Rzadko kiedy separacja, czy rozwód jest wspólną decyzją obu małżonków. Regułą jest brak akceptacji decyzji o zakończeniu związku przez jedną ze stron. Z tego względu mediacje mogą stać się okazją do podjęcia decyzji o pojednaniu małżonków i warunkach potrzebnych do jego realizacji (np. potrzebie poddania się terapii małżeńskiej) lub o separacji, rozwodzie i warunkach umożliwiających rozstanie (podjęcie decyzji dotyczących uporządkowania spraw rodzicielskich i majątkowych). To, czego będą dotyczyły rozmowy mediacyjne wynika z potrzeb zainteresowanych stron. Ważne jest przy tym zrozumienie przez każdego ze małżonków, czy pozostających w konflikcie rodziców, że rozmowy mediacyjne mogą być prowadzone tylko na te tematy, co do których obie strony wyrażą zgodę. Mediator otwierając proces mediacji ustala, jakimi tematami zainteresowana jest każda ze stron. Zdarzają się też mediacje na inne niż rozwodowe, czy porozwodowe tematy. Chodzi tu o konflikty dotyczące spraw spornych pomiędzy dorosłymi dziećmi w odniesieniu do konieczności przejęcia opieki nad starszymi (często schorowanymi) rodzicami, czy innymi osobami w rodzinie, które nie są zdolne do samodzielnego życia. Jeszcze innym przykładem mediacji są powtarzające się nieporozumienia pomiędzy rodzicami a dorastającymi dziećmi.
Czy mediacje rodzinne są dobrowolne?
mogą być prowadzone jedynie wówczas, gdy każda ze stron wyrazi przed mediatorem na to zgodę. Gotowość do podjęcia mediacji jest wyrażana przez uczestników podczas spotkania konsultacyjno-informacyjnego. Dzięki zasadzie dobrowolności każda ze stron (także mediator) może na każdym etapie trwania procesu mediacyjnego zrezygnować z dalszego udziału w nich. Dotyczy to mediacji pozasądowych, prywatnych, jak również i mediacji ze skierowania sądu. Mediacje mogą odbywać się zarówno na etapie przedsądowym, jak i sądowym. W obu tych przypadkach mediacje są oczywiście dobrowolne. Przy czym, w przypadku mediacji przedsądowych, najczęściej są one prywatnym przedsięwzięciem stron. Zazwyczaj jedna ze stron kontaktuje się z mediatorem rodzinnym i inicjuje proces spotkań mediacyjnych. Gdy zaś sprawa trafi do sądu, mediacje rodzinne mogą być zlecone przez sąd. Jest to zgodne z nowymi przepisami prawnymi, przy czym strony mają prawo wyboru mediatora rodzinnego. Przepisy zawarte w kodeksie postępowania cywilnego głoszą, że „Kierując strony do mediacji, sąd wyznacza mediatora; jednakże strony mogą wybrać innego mediatora” (art. 1839 k.p.c.).
Jaki jest przebieg mediacji rodzinnych?
Mediacje przebiegają zgodnie z określoną procedurą. Proces mediacji rozpoczyna się od spotkania informacyjnego, w czasie którego przedstawiane są ich szczegółowe zasady. Po zaakceptowaniu reguł mediacji strony zawierają kontrakt dotyczący rozpoczęcia procesu mediacji i prowadzenia właściwych spotkań mediacyjnych. Sesje odbywają się z udziałem wszystkich stron konfliktu, tzn. obojga małżonków, czy obojga skonfliktowanych rodziców. W szczególnych warunkach, jeśli zajdzie taka potrzeba, prowadzący mediacje może zaproponować spotkania indywidualne, warunkiem ich przeprowadzenia jest jednak zgoda obydwu stron. W przypadku, gdy uczestnicy sporu znajdą rozwiązania swoich problemów, mediacje kończą się wypracowaniem porozumienia. Z reguły mediator proponuje opracowanie pisemnej wersji porozumienia, która może stać się podstawą ugody i być przedstawiona sądowi. Niezależnie od sposobu zgłoszenia się na mediacje (ze skierowania z sądu, bądź z własnej inicjatywy) porozumienie zawarte przez strony, które staje się podstawą ugody, może zostać zatwierdzone przez sąd. Dla części skonfliktowanych małżonków, czy też rozwiedzionych rodziców uwikłanych w liczne konflikty, którzy zgłaszają się prywatnie na mediacje najważniejszym celem jest wypracowanie treści porozumienia (czasem bardzo szczegółowego), gdyż to staje się dla nich drogowskazem jak dalej funkcjonować, jakich reguł przestrzegać. Regulacje sądowe, jeśli o nie wystąpią, są poparte ich własnymi decyzjami.
Jakie są korzyści z udziału w mediacjach rodzinnych?
Dzięki mediacjom strony mają możliwość bezpośredniego wpływu na podejmowane decyzje w swojej własnej sprawie, mogą też kontrolować wynik zawartego przez siebie porozumienia, co obu stronom daje poczucie wygranej. Mediacje rodzinne w sytuacji rozwodowej i porozwodowej pozwalają sprawować kontrolę i wspólnie z małżonkiem/rodzicem Waszego dziecka podejmować decyzje dotyczące teraźniejszości i przyszłości. Pozwalają lepiej skoncentrować się na potrzebach dzieci i w ten sposób pełniej zabezpieczyć ich potrzeby pomimo zaistniałych w rodzinie zmian. Do niewątpliwie ważnych korzyści, jakie może odnieść dziecko z faktu uczestniczenia rodziców w procesie mediacji należy wzrost poczucia stabilizacji, bezpieczeństwa i nadziei na dobre relacje z każdym z rodziców. Mediator stara się zwracać szczególną uwagę na potrzeby dziecka, dzięki czemu rodzicom łatwiej jest te potrzeby sobie uświadomić. Jest to istotne, gdyż sytuacja separacji i rozwodu sprzyja koncentracji rodziców na sobie, swoich emocjach i prowadzonej walce. Mediator może też zachęcić rodziców do zastanowienia się, co dziecko już wie i co warto byłoby mu powiedzieć o następujących w rodzinie zmianach, o separacji, rozwodzie i ogólnie o sytuacji, w jakiej znajduje się rodzina. Co ważne, mediacje stają się okazją do zbudowania podstaw pozwalających na podtrzymanie więzi rodzinnych chroniących potrzeby dzieci, rodziców, dziadków w sytuacji porozwodowej. Podjęcie mediacji umożliwia stronom zachowanie poufności i prywatności toczącego się sporu. Ponadto, wymierną korzyścią jest skrócenie czasu rozstrzygnięcia konfliktu, a co za tym idzie oszczędność kosztów. Mediacje stają się szansą na przerwanie działań destrukcyjnych (eskalacji konfliktu) przedłużających proces sądowy lub zapobieżenie takiemu rozwojowi wypadków. Są więc jeszcze jednym środkiem umożliwiającym rozwiązanie sporów - tych istniejących i tych przewidywanych, gdy sprawa trafi na wokandę sądową, a konflikt się zaostrzy.
Autorzy badań w zakresie efektywności procesu mediacji rodzinnych podkreślają jego zalety:
- rodzice uczestniczący w mediacjach byli dwukrotnie bardziej zadowoleni z wyników zawartego przez siebie porozumienia w porównaniu z rodzicami nieuczestniczącymi w mediacjach;
- porozumienia mediacyjne były bardziej przestrzegane niż zalecenia zawarte w postanowieniach sądu;
- rodzice uczestniczący w procesie mediacji twierdzili, że mediacje pomogły im lepiej skoncentrować się na potrzebach dzieci;
- mediacje w porównaniu z dochodzeniem do rozstrzygnięć na drodze sądowej częściej pomagały polepszyć kontakty pomiędzy rodzicami;
- mediacje pomagały stronom zmniejszyć koszty procesu sądowego (w porównaniu z wydatkami ponoszonymi przez rodziców walczących o dziecko w sądzie podczas klasycznego procesu rozwodowego)
Jak długo trwają mediacje rodzinne?
Zwykle mediacje obejmują kilka sesji – od 3 do 6, czas każdej sesji wynosi 1,5 godziny. Liczba sesji mediacyjnych podyktowana jest ilością problemów zgłaszanych przez strony do rozwiązania. Częstotliwość sesji mediacyjnych strony ustalają wspólnie z mediatorem.
Czy polskie prawo przewiduje i uznaje mediacje rodzinne?
Mediacje rodzinne zostały wprowadzone do polskiego prawa pod koniec 2005 roku (Ustawa z dnia 28.07.2005r. – Kodeks Postępowania Cywilnego, która zaczęła obowiązywać od dnia 10.12.2005r) i dzięki tym przepisom sąd może skierować sprawę do mediacji.
