Wypadek komunikacyjny

Kancelaria Adwokacka Jarosław Szkudlarek

Wypadki komunikacyjne i drogowe

Wypadki komunikacyjne to zdarzenia w ruchu lądowym, morskim lub powietrznym, w których uczestniczą pojazdy oraz są ranni lub zabici. Gdy nie ma ofiar w ludziach, a straty są tylko materialne, mamy do czynienia z kolizją. Najczęstsze przyczyny wypadków drogowych to nadmierna prędkość, nieprzestrzeganie pierwszeństwa przejazdu, alkohol i brawura. Uczestnicy ruchu znajdujący się pod wpływem alkoholu byli i są sprawcami ok. 8,8% wszystkich wypadków drogowych w Polsce.

Wypadki komunikacyjne są najczęstszą przyczyną powstania roszczeń odszkodowawczych. W ich wyniku dochodzi do powstania zarówno szkód osobowych, jak i majątkowych.

Zgodnie z wymaganiami ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, każdy posiadacz pojazdu mechanicznego zobowiązany jest do zawarcia umowy ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej (OC). Tak więc w przypadku wypadku komunikacyjnego pojazdami mechanicznymi objętymi obowiązkowym ubezpieczeniem OC będą nie tylko samochody, ale także motocykle, skutery, autobusy, ciągniki, kombajny, motorówki, pociągi, tramwaje, samoloty itp.

Towarzystwa Ubezpieczeniowe dążą do maksymalizacji swoich zysków poprzez odmowy wypłat należnych odszkodowań, bądź poprzez przedłużanie postepowań likwidacyjnych niejako zmuszając osoby do przyjmowania niekorzystnych i niepełnych propozycji zakończenia sporów likwidacyjnych zaniżając rozmiary szkody i wysokość odszkodowania.

Skorzystanie z pomocy adwokata może uchronić Ciebie przed krzywdzącym postępowaniem Towarzystw Ubezpieczeniowych.

Do podstawowych roszeń przysługujących osobom poszkodowanym w wypadkach komunikacyjnych można wymienić zadośćuczynienie pieniężne za doznaną krzywdę, rentę dla osoby poszkodowanej i odszkodowanie tytułem pokrycia wszelkich wydatków pozostających w związku ze szkodą.

Warto wiedzieć, że odszkodowanie z polisy OC sprawcy wypadku komunikacyjnego należy się wszystkim poszkodowanym, a osoba która ma wykupionych kilka ubezpieczeń od następstw nieszczęśliwych wypadków (NNW) może otrzymać odszkodowanie z każdego z nich.

Należy także pamiętać, że wszystkie roszczenia z tytułu wypadku komunikacyjnego winny być zaspokojone w jednym postępowaniu likwidacyjnym.

Jeśli jesteś osobą poszkodowaną w takim wypadku, zgłoś się do naszej Kancelarii. Zapewnimy Ci kompleksową pomoc prawną. Pomożemy w zgromadzeniu niezbędnej dokumentacji i uzyskamy adekwatne do rozmiarów Twojej szkody odszkodowanie.

Dodatkowo zapewniamy reprezentację osób poszkodowanych w postępowaniach przed organami Policji, prokuraturą i sądem karnym.

Trzeba bowiem pamiętać, że już pierwsze zeznania udzielone Policji często mają wpływ na dalszy przebieg sprawy. To w postępowaniu karnym są przeprowadzana pierwsze dowody z opinii biegłych z zakresu techniki samochodowej. Biegli na podstawie materiału zebranego w aktach sprawy (szkice, zdjęcia, zeznania stron i świadków) opiniują, kto był sprawcą wypadku, z jaką prędkością poruszały się pojazdy w chwili zdarzenie oraz opiniują, czy któryś z kierowców pojazdów przyczynił się do zaistnienia wypadku. Pomoc adwokata na tym etapie postępowania jest niezbędna, bowiem tylko prawnicy z odpowiednim doświadczeniem obronią Twoich praw. Z doświadczenia możemy jedynie wskazać, że w postępowaniu karnym przygotowawczym osoby, którzy nie mają profesjonalnego pełnomocnika (adwokata, radcy prawnego) często są traktowani jako przyczyniający się do wypadku. Opinie te są brane pod uwagę przez Sąd, a poszkodowani nie mający właściwej pomocy prawnej są w uzasadnieniach wyroków wskazanymi jako osoby przyczyniające się do wypadku, co ma później wpływ na ustalanie wysokości odszkodowania.

Im wcześniej więc poszkodowany zgłosi się do adwokata tym większe ma szanse na otrzymanie najwyższego odszkodowania.

1. Wypadek samochodowy (motocyklowy).

Mimo starań wielu instytucji i podmiotów wchodzących w skład „nieformalnej koalicji” na rzecz przeciwdziałania wypadkom drogowym, w 2011 roku stan bezpieczeństwa w Polsce nie uległ poprawie. Wpływ na to miało wiele złożonych czynników. Przyjmując jednak znaczne uproszczenie, można stwierdzić, że bezpieczeństwo ruchu drogowego jest funkcją działania z jednej strony człowieka, a z drugiej określonego stanu technicznego, to znaczy pojazdu i drogi.

Dynamiczny rozwój motoryzacji w Polsce – państwie liczącym ponad 38 mln mieszkańców, o łącznej sieci dróg publicznych blisko 410 tys. km i parku samochodowym wynoszącym ponad 24 mln zarejestrowanych pojazdów, niesie za sobą szereg zagrożeń. Tylko w 2011

roku na polskich drogach doszło do 40 065 wypadków drogowych, w których zginęło 4 189 osób a 49 501 zostało rannych, nie licząc wymiernych strat materialnych szacowanych na około 30 mld złotych rocznie. To zbyt wysoka cena jaką wspólnie płacimy za postęp motoryzacyjny, niewspółmierny do zbyt wolno zachodzących zmian w świadomości uczestników ruchu drogowego na temat zagrożeń wypadkami, kultury i tolerancji na drodze, a także rozwoju infrastruktury drogowej.

Jeżeli Ty lub ktoś z Twoich bliskich został poszkodowany w wypadku samochodowym należy pamiętać, aby niezwłocznie udać do lekarza. Zwykle na miejsce zdarzenia zostaje wezwana Policja oraz Pogotowie Ratunkowe. Jeżeli tak się nie stało Kancelaria pomaga zapewnić swoim klientom konsultacje u renomowanych specjalistów lekarzy, jednak to udzielenie fachowej medycznej pomocy zaraz po wypadku ma istotne znaczenie nie tylko dla zdrowia poszkodowanego, ale także dla procesu likwidacji szkody.

Odszkodowanie z polisy OC sprawcy należy się wszystkim poszkodowanym w wypadku, także pasażerom pojazdu kierowanego przez sprawcę wypadku.

Im wcześniej poszkodowany zgłosi się do adwokata, tym większe są szanse na otrzymanie godnego odszkodowania. Zajmiemy się nie tylko odzyskaniem odszkodowania za szkodę osobową, ale także odszkodowaniem za uszkodzenie Twojego pojazdu.

Ponieważ wypadki motocyklowe są szczególnie groźne w skutkach dla kierowcy motocykla i jego pasażera, a urazy doznawane w takich wypadkach są poważne (urazy wielonarządowe, amputacje urazowe, złamania kręgosłupa i inne urazy powodujące trwałe kalectwo), a najczęściej sprawcą wypadku z udziałem motocykla jest inny pojazd samochodowy, to jednak praktyka wskazuje, że Towarzystwa Ubezpieczeniowe zmniejszają wysokość wypłacanych odszkodowań uznając znaczny stopień przyczynienie się kierowcy motocykla do powstania szkody.

Z tego względu w przypadku wypadków motocyklowych tylko bezzwłoczne zgłoszenie się do adwokata, w jak najkrótszym czasie po wypadku, gwarantuje uzyskanie wysokiego odszkodowania.

Jako adwokaci możemy klienta reprezentować nie tylko przed Towarzystwami Ubezpieczeniowymi, ale także przed Policją, Prokuratorem i Sądem oraz organami administracji publicznej w zakresie udzielonego nam pełnomocnictwa.

2. Wypadek w środku komunikacji publicznej (autobus, tramwaj, PKP itp.)

Jeżeli jesteś pasażerem, który doznał urazu w autobusie lub innym środku komunikacji publicznej należy Ci się odszkodowanie.

Odpowiedzialność właściciela lub użytkownika środka komunikacji publicznej jest to odpowiedzialność na zasadzie ryzyka. Oznacza to, że jedyną okolicznością mogącą skutkować odmową wypłaty odszkodowania jest całkowita wina w zaistnieniu szkody po stronie poszkodowanego, siła wyższa lub fakt, że szkoda nastąpiła wyłącznie z winy osoby trzeciej, za którą posiadacz środka komunikacji nie ponosi odpowiedzialności (np. spowodowana zachowaniem innego pasażera).

To na właścicielu środka komunikacji lub Towarzystwa Ubezpieczeniowego spoczywa obowiązek uwolnienia się od odpowiedzialności poprzez udowodnienie pasażerowi, iż uległ wypadkowi wyłącznie z własnej winy. W przeciwnym razie poszkodowany ma prawo do odszkodowania.

Typowymi wypadkami w środkach komunikacji są zwichnięcia i złamania spowodowane nagłym manewrem przyspieszania, hamowania, skrętu lub przytrzaśnięciem drzwiami. W tych wypadkach nie można mówić o wyłącznej winie pasażera, a więc roszczenia poszkodowanego pasażera będą zawsze słuszne. Profesjonalna pomoc prawna na podstawie zebranych w sprawie dowodów, opinii biegłych jest wstanie uzyskać należne odszkodowanie.

Ważne jest przy tym aby zebrać dowody potwierdzające, że wypadek nastąpił z winy kierowcy prowadzącego środek komunikacji miejskiej. Dowodami mogą być zeznania współpasażerów, którzy zechcą spisać oświadczenie w tej sprawie oraz podać swoje dane łącznie z numerem dowodu osobistego, zeznania innych świadków, którzy widzieli wypadek, zeznania lekarza Pogotowia Ratunkowego, ratownika medycznego, kierowcy karetki, zeznania wezwanego na miejsce wypadku policjanta czy też strażnika miejskiego, zdjęcia zrobione od razu na miejscu wypadku obrazujące ogrom szkody (wykonane np. telefonem komórkowym), dokumenty potwierdzające uraz (np.: diagnoza lekarska, wypis ze szpitala). Jeżeli podczas wypadku uszkodzony został jakiś wartościowy przedmiot np. rozbity został komputer lub drogi aparat fotograficzny, zniszczona została odzież poszkodowanego uzyskamy odszkodowania za utracone lub zniszczone podczas wypadku mienie.

Ponadto jeżeli pojazd w momencie wypadku był dodatkowo ubezpieczony polisą od Następstw Nieszczęśliwych Wypadków" (NNW) oprócz odszkodowania z polisy OC należy się poszkodowanemu dodatkowe odszkodowanie z NNW.

Kancelaria podejmuje się również reprezentowania poszkodowanych i rodzin ofiar w katastrofach kolejowych, lotniczych i morskich.

Jako adwokaci możemy klienta reprezentować nie tylko przed Towarzystwami Ubezpieczeniowymi, ale także przed Policją, Prokuratorem i Sądem oraz organami administracji publicznej w zakresie udzielonego nam pełnomocnictwa.

3. Potrącenie pieszego, rowerzysty

Skutki potrącenia pieszego są z reguły poważne, zwykle są to urazy wielonarządowe, po których poszkodowany pieszy musi być długi czas hospitalizowany, często przechodzi skomplikowane zabiegi operacyjne, musi przechodzić długotrwałą i kosztowną rehabilitację.

W przypadku potrącenia rowerzysty przez pojazd mechaniczny podlegający obowiązkowemu ubezpieczeniu OC, poszkodowanemu rowerzyście przysługują tożsame roszczenia o odszkodowania z ubezpieczenia OC posiadacza pojazdu, jak w przypadku wypadku samochodowego. Rowerzyści, podobnie jak motocykliści i piesi są narażeni na szczególnie groźne urazy, ze względu na dużą różnicę mas pomiędzy samochodem, a rowerem.

Jeżeli sprawca szkody pozostanie nie zidentyfikowany, jak również nie zostaną ustalone dane pojazdu, którym poruszał się sprawca, można dochodzić odszkodowania od Ubezpieczeniowego Funduszu Gwarancyjnego.

Jako adwokaci możemy klienta reprezentować nie tylko przed Towarzystwami Ubezpieczeniowymi, ale także przed Policją, Prokuratorem i Sądem oraz organami administracji publicznej w zakresie udzielonego nam pełnomocnictwa.

4. Wypadek spowodowany przez osobę nietrzeźwą

Jeżeli sprawcą wypadku była osoba była pod wpływem alkoholu musisz wiedzieć, iż nie ma to wpływu na możliwość uzyskania odszkodowania przez poszkodowanego. Towarzystwo Ubezpieczeniowe jest zobowiązane do likwidacji szkody i wypłaty odszkodowania, zadośćuczynienia, czy też renty i może jedynie dochodzić od nietrzeźwego sprawcy dalszego zwrotu świadczeń wypłaconych poszkodowanemu.

Jako adwokaci możemy klienta reprezentować nie tylko przed Towarzystwami Ubezpieczeniowymi, ale także przed Policją, Prokuratorem i Sądem oraz organami administracji publicznej w zakresie udzielonego nam pełnomocnictwa.

5. Pasażer sprawcy wypadku i wypadek w taksówce

Poszkodowanemu jako pasażerowi pojazdu mechanicznego w wypadku komunikacyjnym, przysługują roszczenia odszkodowawcze względem sprawcy wypadku jak i Towarzystwu Ubezpieczeniowemu, w którym ubezpieczony był polisą OC pojazd sprawcy.

W procesie likwidacji szkody Towarzystwo Ubezpieczeniowe sprawdzi, czy w chwili wypadku poszkodowany był zapięty w pasy bezpieczeństwa, czy był pod wpływam alkoholu lub innych środków odurzających.

Jeżeli uległeś wpadkowi podczas przejazdu taksówką, bez znaczenia dla wysokości odszkodowania jest z czyjej winy nastąpił wypadek. Okoliczność ta ma jedynie znaczenie w procesie likwidacji szkody, w zakresie do którego z zakładów ubezpieczeń należy kierować roszczenia odszkodowawcze. W postępowaniu likwidacyjnym będzie pomocna urzędowa notatka policyjna, z której wynikać będzie który z kierowców ponosi winę za wypadek. Wskazane jest także we własnym zakresie zapisanie danych kierowców obu pojazdów, ich adresów oraz numerów polis ubezpieczeniowych OC wraz z numerami rejestracyjnymi pojazdów uczestniczących w wypadku.

Jeżeli uległeś wypadkowi jako pasażer pojazdu mechanicznego lub taksówki adwokat wyprocesuje dla Ciebie wysokie odszkodowanie. Pamiętaj, że jako adwokaci możemy klienta reprezentować nie tylko przed Towarzystwami Ubezpieczeniowymi, ale także przed Policją, Prokuratorem i Sądem oraz organami administracji publicznej w zakresie udzielonego nam pełnomocnictwa.

6. Śmierć osoby bliskiej na skutek wypadku

W przypadku śmierci osoby najbliższej na skutek wypadku, rodzinie przysługują roszczenia o:

  • Zwrot kosztów leczenia i pogrzebu,
  • Rentę,
  • Jednorazowe odszkodowanie,
  • Zadośćuczynienie za krzywdę z powodu śmierci osoby bliskiej.

Zwrot kosztów pogrzebu:

Zwrot kosztów leczenia i pogrzebu zmarłego należy się według ustawy temu, kto je poniósł, niezależnie od tego, czy jest spadkobiercą poszkodowanego.

Koszty leczenia stanowią istotną pozycję, jeżeli upłynął dłuższy czas między uszkodzeniem ciała, a śmiercią danej osoby z tego powodu. Osoba odpowiedzialna za szkodę, która wypłaciła poszkodowanemu odszkodowanie z tytułu kosztów leczenia nie jest już zobowiązana do zwrotu kosztów osobie trzeciej, choćby ta realnie partycypowała w ich ponoszeniu.

Koszty pogrzebu powinny uwzględniać wysokość typowych wydatków z tego tytułu zważywszy na środowisko, tradycje i zwyczaje lokalne panujące w środowisku, do którego należał zmarły. W grę wchodzi tylko zwrot wydatków uzasadnionych a nie zbytkownych. Do wydatków tych zalicza się: koszty przewiezienia zwłok do miejsca ich pochowania, zakup miejsca na cmentarzu, nabycie trumny i wieńców. Do kosztów pogrzebu w rozumieniu art. 446 § 1 k.c. można zaliczyć umiarkowany wydatek na zakup niezbędnej odzieży żałobnej, której noszenie zarówno w czasie pogrzebu, jak i przez dłuższy czas po zgonie osoby bliskiej jest zwyczajowo przyjęte w wielu środowiskach w naszym społeczeństwie.

Do kosztów pogrzebu zaliczyć też należy koszty odpowiedniego nagrobka a także wydatki na poczęstunek osób biorących udział w pogrzebie. Do wydatków związanych z pogrzebem zalicza się również koszt postawienia nagrobka (w granicach kosztów przeciętnych, jeżeli nawet koszty rzeczywiste były znaczne, np. z uwagi na materiał lub wystrój nagrobka, wyższe), także wydatki na poczęstunek biorących udział w pogrzebie osób, przy uwzględnieniu okoliczności konkretnego przypadku, skoro jeżeli jest to zwyczaj w zasadzie powszechnie przyjęty, zwłaszcza jeżeli jest w danym środowisku stosowany i dotyczy przede wszystkim krewnych zmarłego (bliższych i dalszych członków rodziny), jak również innych osób bliżej z denatem związanych, np. najbliższych współpracowników itp.

Koszt takiego poczęstunku, utrzymany w rozsądnych stosownie do okoliczności granicach (nie mającego charakteru tzw. stypy pogrzebowej), podlega zwrotowi na równi z innymi kosztami pogrzebu zgodnie z art. 446 § 1 k.c. Fakt, "że zmarły poniósł śmierć wskutek czynu niedozwolonego, często w tragicznych okolicznościach, z reguły przemawia za urządzeniem pogrzebu bardziej uroczystego, ponieważ odpowiada to potrzebie moralnej odczuwanej przez najbliższych członków rodziny. Także w tym zakresie musi być pozostawiona sądowi pewna swoboda przy ustalaniu wysokości odszkodowania. Roszczenie z art. 446 § 1 k.c. przysługuje w granicach rzeczywiście dokonanych wydatków, dlatego też uznaje się za przedwczesne powództwo o zasądzenie kosztów nagrobka przed jego wzniesieniem.

Nie zwalnia zobowiązanego do naprawienia szkody od obowiązku pokrycia kosztów pogrzebu fakt wypłacenia przez Towarzystwo Ubezpieczeniowe jednorazowego świadczenia z tytułu ubezpieczenia NNW i to także wówczas, gdy umowę ubezpieczenia zawarła na swój koszt osoba zobowiązana, jak też fakt wypłacenia zasiłku pogrzebowego.

Orzeczenie SN z dn. 7.03.1969 r., II PR 641/68, OSN 1970/2, poz. 33. 70 Orzeczenie SN z dn. 6.01.1982 r., II CR 556/81, Monitor Prawniczy 2001/8, s. 467. 71 J. Rezler, Naprawienie szkody wynikłej ze spowodowania uszczerbku na ciele lub zdrowiu według prawa cywilnego, Warszawa 1968, s. 64. 72 Orzeczenie SN z dn. 4.06.1998 r., II CKN 852/976, OSN 1988/11, poz. 196. 73 Orzeczenie SN z dn. 31.08.1981 r., IV CR 283/81, OSN 1982/2-3, poz. 40. 74 Orzeczenie SN z dn. 27.03.1981 r., III CZP 6/81, OSN 1981, poz. 183.

Renta

Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, przepis art. 446 k.c. przyznaje osobom, względem którym ciążył na zmarłym ustawowy obowiązek alimentacyjny, możliwość żądania od zobowiązanego do naprawienia szkody renty obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego. Krąg podmiotów uprawnionych do renty wyznacza istnienie obowiązku alimentacyjnego, obciążającego zmarłego w stosunku do osoby pośrednio poszkodowanej przez jego śmierć (por. art. 23, 27, 60, 128 i n. k.r.o.). Nie wystarczy jednak, aby podmiot tylko należał do kręgu potencjalnie uprawnionych do żądania alimentów od zmarłego, lecz konieczne jest, aby spełnione zostały ustawowe przesłanki aktualizujące obowiązek świadczenia (np. niemożność samodzielnego utrzymania się, niedostatek). Sąd

Najwyższy stwierdził w wyroku z 9 marca 2007 r. (V CSK 459/06, LEX nr 277273), że ta przesłanka nie jest spełniona, jeżeli zmarłym był student, utrzymywany przez ojca, który domaga się renty na podstawie art. 446 § 2 k.c. W tym przypadku to nie na zmarłym ciążył obowiązek alimentacyjny. Natomiast nie ma znaczenia dla żądania renty faktyczne wykonywanie lub niewykonywanie obowiązku alimentacyjnego przez zmarłego (por. wyrok SN z 24 sierpnia 1990 r., I CR 422/90, OSNC 1991, nr 10-12, poz. 124). Nie ma też znaczenia, że potrzeby uprawnionego zaspokajały osoby trzecie (np. rodzina zastępcza); por. wyrok SN z 16 grudnia 1986 r., IV CR 442/86, OSN 1988, nr 4, poz. 49.

Roszczenie o zasądzenie renty ma charakter odszkodowawczy ale ponieważ ma kompensować korzyści, jakie uprawniony utracił przez śmierć poszkodowanego, jego zakres wyznaczają okoliczności prawnie relewantne dla ustalenia wysokości świadczenia

Tak więc uprawniony do alimentacji może domagać się świadczenia renty przez czas prawdopodobnego trwania obowiązku alimentacyjnego, w wysokości obliczonej stosownie do potrzeb poszkodowanego oraz do możliwości zarobkowych i majątkowych zmarłego. Przepis art. 446 § 2 k.c. nie posługuje się określeniem "usprawiedliwione potrzeby", użytym przez ustawodawcę w art. 135 k.r.o., jednak przy ustalaniu renty odszkodowawczej należy uwzględnić właśnie wszelkie usprawiedliwione potrzeby uprawnionego, zważywszy na reguły określania zakresu obowiązku alimentacyjnego.

Prawo do renty na podstawie art. 446 § 2 zd. 1 k.c. ma małżonek, który przed śmiercią swojego współmałżonka nie pracował zarobkowo i to bez względu na swoją zdolność do samodzielnego utrzymania się. Obowiązek alimentacyjny między małżonkami na podstawie art. 27 k.c. ma charakter bezwzględny i nie uchyla go zdolność małżonka do samodzielnego utrzymania się z pracy zarobkowej lub prowadzonej działalności gospodarczej (por. także wyrok SN z 24 sierpnia 1990 r., I CR 422/90, OSN 1991, nr 10-12, poz. 124, z glosą A. Szpunara, OSP 1992, z. 1, poz. 7; wyrok SN z 28 lipca 2005 r., V CK 31/05, Mon. Praw. 2005, nr 17, s. 827). Okoliczności te mogą mieć jedynie wpływ na zakres tego obowiązku. Dotyczy to także sytuacji, gdy renty domaga się małżonek zdolny do samodzielnego utrzymania i wykonujący pracę zarobkową, który stracił współmałżonka prowadzącego dom, ale niepracującego zarobkowo. Także prawo do renty dziecka nie jest uchylone przez fakt niezarobkowania zmarłego rodzica, a obowiązkiem sądu jest ustalenie wysokości kompensaty z tego tytułu, jak i z tytułu pogorszenia sytuacji życiowej dziecka (art. 446 § 3 k.c.); por. także A. Cisek (w:) E. Gniewek, Komentarz, 2008, art. 446, nb 10; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2005, art. 446, nb 13-16; A. Śmieja (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 726-727).

Na podstawie art. 446 § 2 zd. 2 k.c. takiej samej renty, jaka przysługuje osobom uprawnionym do alimentacji, mogą żądać inne osoby bliskie, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania, jeżeli z okoliczności wynika, że wymagają tego zasady współżycia społecznego. Krąg uprawnionych został w komentowanym przepisie wskazany za pomocą nieostrego pojęcia "osób bliskich" w stosunku do zmarłego. Należy przyjąć, że chodzi o osoby pozostające faktycznie w bliskich stosunkach uczuciowych ze zmarłym, niezależnie od istnienia lub braku więzi rodzinnych (pokrewieństwa, powinowactwa) oraz niezależnie od płci. W szczególności do takich osób bliskich trzeba zaliczyć konkubenta, wychowanka, członków rodziny zastępczej, osobę, z którą zmarłego łączyły bliskie więzi przejawiające się we wspólnym, wieloletnim prowadzeniu gospodarstwa domowego (por. także A. Śmieja (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 730 i n.).

Zakres podmiotowy uprawnionych do renty na podstawie art. 446 § 2 zd. 2 k.c. został ograniczony wyłącznie do tych osób bliskich, którym zmarły dobrowolnie i stale dostarczał środków utrzymania. Ustawodawca zawęża więc prawo do renty dla osoby bliskiej, wymagając faktycznych świadczeń przez zmarłego na jej rzecz (wykonywanych w pieniądzu lub w naturze), przy czym muszą one odznaczać się następującymi cechami: dobrowolnym, stałym i alimentacyjnym charakterem świadczeń. Na zmarłym nie mógł ciążyć prawny obowiązek świadczenia ani psychiczny przymus (z czyjejkolwiek strony). Poza prawnym obowiązkiem świadczenia pozostają środki dostarczane uprawnionemu do alimentacji, jeżeli wykraczają poza zakres zobowiązania alimentacyjnego. Świadczenia nie mogą być uznane za dostarczane stale, jeżeli miały miejsce tylko kilkakrotnie lub nawet częściej, ale zupełnie nieregularnie, niesystematycznie. Natomiast za środki utrzymania trzeba uznać wszelkie świadczenia służące zaspokojeniu potrzeb żywieniowych, odzieżowych, mieszkaniowych, edukacyjnych, kulturalnych, zdrowotnych, wypoczynku itp.

Rentę z art. 446 § 2 zd. 2 k.c. przyjęło się określać mianem fakultatywnej, ponieważ jej ustawodawca uzależnił prawo do niej od dokonania oceny zasadności jej zasądzenia w świetle zasad współżycia społecznego. Renta ta ma charakter odszkodowawczy, zatem ocenie w świetle norm moralnych należy poddać wszystkie okoliczności konkretnego przypadku. Mogą być one związane ze zmarłym, z osobą bliską zmarłego, żądającą kompensaty utraconych korzyści, jak i z osobą odpowiedzialną za delikt. Ani świadczenia dostarczane przez zmarłego, ani renta nie muszą służyć osobie znajdującej się w niedostatku, chociaż ten fakt powinien być uwzględniany podczas dokonywanej oceny na podstawie reguł słuszności.

Przesłanka pozytywnej oceny w świetle zasad współżycia społecznego nie jest spełniona, jeżeli zasądzenie renty fakultatywnej mogłoby ujemnie wpływać na wykonywanie

obowiązków z tytułu renty obligatoryjnej, tj. zasądzonej na podstawie art. 446 § 2 zd. 1 k.c. W szczególności negatywnie należy ocenić w świetle zasad współżycia społecznego zasądzenie renty, gdyby kompensowała świadczenia zmarłego na rzecz jego konkubenta, dostarczane z uszczerbkiem dla najbliższych członków rodziny zmarłego (por. wyrok SN z 2 grudnia 1970 r., II CR 541/70, OSP 1972, z. 3, poz. 52).

Zmiana wysokości renty jest dopuszczalna wyłącznie na podstawie art. 907 § 2 k.c. Z uwagi na odszkodowawczy charakter renty nie znajduje zastosowania przepis art. 3851 § 3 k.c. Przesłanki określone w art. 446 § 2 k.c. sąd musi uwzględnić także wówczas, gdy na podstawie art. 907 § 2 k.c. strona żąda zmiany wysokości lub czasu trwania renty, w związku ze zmianą stosunków (por. komentarz do art. 907).

Prawo do renty z art. 446 § 2 k.c., mimo swego odszkodowawczego charakteru, jest bardzo ściśle związane z osobą poszkodowaną i z tego względu nie należy do spadku po nim (art. 922 § 2 k.c.), lecz gaśnie wraz ze śmiercią uprawnionego. Do spadku wchodzą jednak roszczenia o świadczenia z tytułu renty, wymagalne i niezaspokojone za życia poszkodowanego (por. wyrok SN z 28 grudnia 1966 r., I PR 536/66, OSN 1967, nr 6, poz. 115).

Jednorazowe odszkodowanie i zadośćuczynienie pieniężne

Jeżeli wskutek uszkodzenia ciała lub wywołania rozstroju zdrowia nastąpiła śmierć poszkodowanego, niezależnie od roszczeń wymienionych w art. 446 § 1 i § 2 k.c., najbliżsi członkowie rodziny zmarłego mogą domagać się stosownego odszkodowania, jeżeli wskutek śmierci poszkodowanego nastąpiło znaczne pogorszenie ich sytuacji życiowej (art. 446 § 3 k.c.) oraz odpowiedniej sumy tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę (art. 446 § 4 k.c.).

Roszczenie o odszkodowanie z tytułu znacznego pogorszenia sytuacji życiowej najbliższych członków rodziny zmarłego było przedmiotem regulacji art. 446 § 3 k.c. od początku obowiązywania kodeksu cywilnego. W judykaturze i doktrynie ukształtowało się stanowisko, że chociaż należy przy zasądzaniu tego odszkodowania uwzględniać całokształt okoliczności wpływających na sytuację życiową najbliższych zmarłego, to jednak kompensata ta ma służyć naprawieniu szkody majątkowej (por. uchwała SN (7) z 26 października 1970 r., III PZP 22/70, OSN 1971, nr 7-8, poz. 120; A. Cisek (w:) E. Gniewek, Komentarz, 2008, art. 446, nb 10; W. Czachórski (w:) System prawa cywilnego, t. III, cz. 1, s. 678; Z. Radwański,

A. Olejniczak, Zobowiązania, 2008, nb 655; M. Safjan (w:) K. Pietrzykowski, Komentarz, t. I, 2005, art. 446, nb 13-16; odmiennie Z. Masłowski (w:) Komentarz, t. II, 1972, s. 1120 i n.).

Natomiast przepis art. 446 § 4 k.c., pozwalający domagać się zadośćuczynienia za krzywdę, został wprowadzony do kodeksu cywilnego dopiero w ostatnim czasie. Zmianę tę spowodował brak społecznej akceptacji dla wykładni art. 446 § 3 k.c., która utrwaliła się w okresie, gdy majątkowa ochrona dóbr osobistych wywoływała poważne opory moralne i w konsekwencji oznaczała niedopuszczalność kompensowania krzywdy w przypadku śmierci osób najbliższych. Ustawą z 30 maja 2008 r. o zmianie ustawy - Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. Nr 116, poz. 731), z mocą od dnia 3 sierpnia 2008 r., wprowadzono art. 446 § 4, na podstawie którego sąd może przyznać najbliższym członkom rodziny zmarłego odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę.

Zobowiązany do naprawienia szkody na podstawie art. 446 § 3 i § 4 jest podmiot, który według reguł określonych dla danego zdarzenia szkodzącego ponosi odpowiedzialność deliktową za uszkodzenie ciała lub wywołanie rozstroju zdrowia, a w konsekwencji śmierć bezpośrednio poszkodowanego.

Uprawnionymi do żądania kompensaty na podstawie art. 446 § 3 i § 4 k.c. są wyłącznie członkowie rodziny zmarłego, przy czym muszą być to najbliżsi członkowie tej rodziny. Jest to węższy krąg podmiotów niż osoby bliskie, bo ograniczony do członków rodziny. Należy jednak sądzić, że obejmuje nie tylko małżonka i dzieci zmarłego, ale także innych członków jego rodziny, a więc krewnych, powinowatych lub osoby niepowiązane formalnymi stosunkami prawnorodzinnymi (np. konkubent, jego dziecko), jeżeli zmarły pozostawał z nimi faktycznie w szczególnej bliskości powodowanej bardzo silną więzią uczuciową. Obejmie on członków zastępczej rodziny, na przykład wnuka zmarłego, który był przez dziadka wychowywany (por. wyrok SN z 5 sierpnia 1970 r., II CR 313/70, OSN 1971, nr 3, poz. 56). Nieco odmiennie o kręgu podmiotów uprawnionych por. A. Śmieja (w:) System prawa prywatnego, t. 6, s. 736-737.

Zakresem odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c. objęty jest uszczerbek określany mianem pogorszenia się sytuacji życiowej wskutek śmierci poszkodowanego, wywołanej uszkodzeniem ciała lub rozstrojem zdrowia. Nie jest to zatem pełna kompensata całej szkody majątkowej spowodowanej tą śmiercią i z pewnością nie obejmuje tych uszczerbków, które podlegają naprawieniu na podstawie art. 446 § 1 i § 2 k.c. Znaczne pogorszenie sytuacji życiowej może przejawiać się w utracie wsparcia i pomocy w różnych sytuacjach życiowych, a zwłaszcza w utracie szansy na pomoc w przyszłości, gdy byłaby szczególnie pożądana z uwagi na wiek rodzica zmarłego (por. wyrok SN z 13 maja 1969 r., II CR 128/69, OSP 1970, z. 6, poz. 122).

Pogorszenie się sytuacji życiowej osoby najbliżej może polegać na utracie zdrowia (rozstrój psychiczny), wywołanej szczególnie tragicznymi okolicznościami śmierci osoby bezpośrednio poszkodowanej (por. wyrok SN z 8 maja 1969 r., II CR 114/69, OSN 1970, nr 7-8, poz. 129; odmiennie wyrok SN z 4 września 1967 r., I PR 23/67, OSP 1969, z. 1, poz. 5, z glosą krytyczną Z. Radwańskiego tamże). Z kolei w wyroku SN z 30 czerwca 2004 r. (IV CK 445/03, Mon. Praw. 2006, nr 6, s. 315) sąd uznał, że znaczne pogorszenie sytuacji życiowej, o którym mowa w art. 446 § 3 k.c., obejmuje niekorzystne zmiany bezpośrednio w sytuacji materialnej najbliższych członków rodziny zmarłego (niewyczerpujące hipotezy art. 446 § 2 k.c.), jak też zmiany w sferze dóbr niematerialnych, które rzutują na ich sytuację materialną. Mogą to być zatem również zmiany w stanie zdrowia. Należy jednak zaznaczyć, że ocena powinna być dokonywana za pomocą kryteriów obiektywnych i stąd słuszny wydaje się pogląd, że nie podlega kompensacie szkoda stanowiąca następstwo subiektywnej reakcji podmiotu na śmierć dziecka (zmiana pracy na mniej korzystną); por. wyrok SN z 4 listopada 1980 r., IV CR 412/80, LEX nr 8277.

Z uwagi na kompensatę szkody majątkowej przy określeniu stosownego odszkodowania na podstawie art. 446 § 3 k.c. prawnie irrelewantny jest stopień winy podmiotu odpowiedzialnego za szkodę. Natomiast należy uwzględnić świadczenia, które żądający odszkodowania uzyskał z innych tytułów, na przykład ubezpieczenia społecznego, ubezpieczenia NW.

Konsekwencją tezy, że odszkodowanie dla najbliższego członka rodziny zmarłego z tytułu pogorszenia jego sytuacji życiowej kompensuje wyłącznie szkodę majątkową, jest uznanie, że jako składnik majątku uprawnionego wchodzi do spadku po nim i podlega dziedziczeniu (por. uchwała SN (7) z 26 października 1970 r., III PZP 22/70, OSN 1971, nr 7-8, poz. 120; por. także wyrok SN z 13 listopada 1969 r., II CR 326/69, OSP 1971, z. 7-8, poz. 140, z glosami: krytyczną J. Gwiazdomorskiego i aprobującą Z. Radwańskiego tamże).

Po nowelizacji kodeksu cywilnego dokonanej ustawą z 30 maja 2008 r. (Dz. U. Nr 116, poz. 731) zakresem odszkodowania na podstawie art. 446 § 4 k.c. objęty jest uszczerbek niemajątkowy doznany przez najbliższych członków rodziny zmarłego, w następstwie jego śmierci, wskutek uszkodzenia ciała lub rozstroju zdrowia. Zadośćuczynienie za krzywdę jest dodatkowym roszczeniem, którego mogą oni żądać obok odszkodowania, określonego w art. 446 § 3 k.c. Krąg uprawnionych do domagania się kompensaty krzywdy odpowiada podmiotom, które mają prawo żądać naprawienia szkody majątkowej na podstawie art. 446 § 3 k.c. (por. wyżej, teza 17).

Kompensacie podlega doznana krzywda, a więc w szczególności cierpienie, ból i poczucie osamotnienia po śmierci najbliższego członka rodziny.

Fakultatywny charakter zadośćuczynienia za krzywdę ("sąd może także przyznać") nie oznacza dowolności organu stosującego prawo co do możliwości korzystania z udzielonej mu kompetencji (por. wyrok SN z 17 stycznia 2001 r., II KKN 351/99, Prok. i Pr. (wkładka) 2001, nr 6, s. 11).

W odróżnieniu od unormowań zawartych w art. 448 oraz 445 § 3 k.c., przepis art. 446 § 4 k.c. nie zawiera postanowień dotyczących dziedziczenia roszczenia o zadośćuczynienie pieniężne za krzywdę dla najbliższych członków rodziny zmarłego. Zważywszy na bardzo osobisty charakter tego roszczenia, należy przyjąć, że nie może być ono dochodzone przez spadkobiercę uprawnionego. Jako ściśle związane z osobą uprawnioną do zadośćuczynienia, roszczenie nie wchodzi do spadku i nie podlega dziedziczeniu (art. 922 § 2 k.c.).

UWAGA!

W przypadkach śmierci osoby najbliższej Towarzystwa Ubezpieczeniowe pragną zawrzeć z osobami uprawnionymi jak najszybszą ugodę pozasądową, aby ograniczyć swoją odpowiedzialność do minimalnych kwot pieniędzy oraz nie odpowiadać za szkody materialne i nie materialne, która mogą powstać u osób uprawnionych w przyszłości.

Dodatkowo TU liczą, że uprawnieni do świadczeń nie będą świadomi wszystkich roszczeń im przysługujących. Praktyka pokazuje, że kwotą proponowaną w ugodach przedsądowych jest zdecydowanie niższa niż faktycznie należna, a różnice mogą nawet dochodzić do 2000%. Większość tzw. „Kancelarii Odszkodowawczych” zachęcają swoich klientów do podpisywania takiej ugody.

Kancelaria nie nakłania klientów do podpisywania zaproponowanych przez TU warunków ugody, gdyż byłoby to działanie na szkodę klienta, a to jest niezgodne z obowiązującymi adwokatów zasadami Kodeksu Etyki Adwokackiej. Trzeba wiedzieć, że w procesie cywilnym sądy zasądzają kwoty wielokrotnie wyższe, a dodatkowo w przypadkach zasadnych są uwzględniane roszczenia o rentę i jednorazowe odszkodowanie, czy zadośćuczynienie.

Pamiętaj, że jako adwokaci możemy klienta reprezentować nie tylko przed Towarzystwami Ubezpieczeniowymi, ale także przed Policją, Prokuratorem i Sądem oraz organami administracji publicznej w zakresie udzielonego nam pełnomocnictwa.

Ta strona Kancelarii Adwokackiej korzysta z plików cookies w celach zbierania statystyk odwiedzin.

X